ESTERHÁZY Péter

Esterházy tijdens een lezing.

Biografie:

Geboren: 14 april 1950 (Budapest)
Als: Esterházy Péter
Overleden: 14 juli 2016 (Budapest)

Activiteit: Schrijver

De familie Esterházy speelt sinds eeuwen een zeer belangrijke rol in de Hongaarse geschiedenis. Zijn vader was graaf Esterházy Mátyás (1919–1998), zijn moeder noemde Mányoki Irén Magdolna (1916–1980). Het is een Hongaars magnatengeslacht dat tot de oudste (13de eeuw) en grootste grondbezitters van Hongarije behoorde. Veel leden van de familie hebben belangrijke functies vervuld in kerk en staat, of bijzondere verdiensten gehad op het gebied van kunst en cultuur. Zijn grootvader, Esterházy Móric, was gedurende een korte periode in 1917, eerste-minister van Hongarije. Het vermogen van de familie werd na de Tweede Wereldoorlog genationaliseerd en in 1950 werd de familie gedeporteerd. Later mocht ze terugkeren naar Budapest.
Péter bracht zijn jeugd door in het ballingsoord van zijn ouders op het platteland.
Hij was gehuwd met Reén Margit en samen hadden zij vier kinderen: Dóra, Marcell, Zsófia en Miklós.
Esterházy Péter en zijn drie broers (György (1951), Mihály (1953) en Márton (1956)) waren fervente aanhangers van het voetbalspel. Péter speelde zelf niet onaardig voetbal bij een Hongaarse vierdeklasser. Zijn jongere broer Márton schopte het tot Hongaars international (29 caps, 11 goals) en werd beroepsvoetballer.

Péter haalde zijn schooldiploma middelbaar in 1969 aan het gymnasium van een kloosterorde in Budapest, het Budapesti Piarista Gimnáziumban . In 1974 studeerde hij aan de Eötvös Loránd Universiteit af in wiskunde. Hij studeerde tevens ook nog natuurkunde. Eerst was hij nog tot 1978 functionaris van het Instituut voor computertechniek als wiskundige, maar zijn groteske quasi-kinderboek Fanciskó és Pinta (1976) (overigens nog niet in het Nederlands vertaald) was ondertussen reeds een groot succes geworden. Na 1978 wijdde hij zich geheel aan de lliteratuur als zelfstandig schrijver, wiens boeken in veel talen werden vertaald, wat hem een internationale bekendheid bezorgde, zeldzaam voor de Hongaarse literatuur. Een aantal van zijn boeken zijn ook in het Nederlands vertaald.

Zijn eerste boek dat internationale bekendheid mocht genieten, was 'Productieroman' (gepubliceerd in meer dan tien talen, maar nog niet in het Nederlands), dat beschouwd wordt als een bekend werk van de Europese postmoderne literatuur.
Zijn speelse en soepele stijl, zijn uniek taalgebruik en zijn fantasie waren al in de eerste boeken van Esterházy zichtbaar. Hij werd na het verschijnen van zijn roman 'Productieroman ('Termelési-regény') de leidende figuur van de nieuwe generatie van Hongaarse prozaschrijvers wiens werk als model werd beschouwd. Hij brak spectaculair met de traditie van het zogenaamde realistische proza: naar eigen zeggen vormde hij een nieuw realisme dat oprechter was dan het oude. Uit zijn werken spreekt een fascinerende speelsheid. Zijn groteske zienswijze is bekoorlijk, de stem van de verteller direct en zijn fantasie eindeloos. Hij speelt ongebonden met ruimte en tijd en schept een nieuwe taal door deze te vernietigen. Esterházy bouwt in zijn werken zeer vaak teksten van anderen in. Zijn werken kunnen op zeer verschillende manieren worden geïnterpreteerd.

De schrijver bij een signeersessie.

Esterházy's creatieve energie en rijke fantasie komen op zeer diverse literaire domeinen tot uiting, zodat hij beschouwd kan worden als de meest veelzijdige kunstenaar binnen de hedendaagse Hongaarse literatuur. Ieder nieuw werk van Esterházy is een verrassing. Hij schrijft bijvoorbeeld een fictieve autobiografie onder een schuilnaam of wandelt rond in de wereld van Hrabal, waar hij een Donau-mythe laat ontstaan. De auteur beweegt zich zonder enige beperkingen in ruimte, tijd en cultuur.
Zijn intellectuele horizon is heel breed. In zijn essays kan men zijn mening lezen over tal van schrijvers en dichters uit de Hongaarse en de wereldliteratuur. Als meesters beschouwt hij o.a. Ottlik Géza, Mészöly Miklós, Kosztolányi Dezső, Csáth Géza, Móricz Zsigmond, Mikszáth Kálmán, Krúdy Gyula en Hamvas Béla. Hij verwijst in zijn essays vaak naar Heidegger, Wittgenstein, Musil, Broch, Czesław Miłosz, Gombrovicz, Handke, Calvino, Danilo Kiš, Hrabal e.a. Esterházy houdt zich met deze zogenaamde meesters altijd op dezelfde manier bezig: aan de ene kant bewijst hij hun eer, maar aan de andere kant wil hij met hen spelen. Als eerbewijs schrijft hij bijvoorbeeld de roman 'Iskola a határon' van Ottlik Géza op één bladzijde neer. Op de laatste pagina’s van zijn gigantische roman 'Emlékiratok könyve' vermeldt hij de namen van honderden personen die hij in het boek letterlijk of vervormd citeert.
Nog vóór de publicatie van zijn eerste boek was hij al op een voorleestoernee in West-Europa. Zijn contacten met het westen zijn heel intensief. Tussen 1980 en 2000 verschijnen bijna honderd vertalingen van zijn scheppend werk. Vertalers beschouwen zijn werken als interessante uitdagingen. De taal van de werken is complex, speels en vervormd. Als postmodern schrijver is hij in heel Europa bekend. Zijn humor, taal en zienswijze zijn een verrijking voor de - soms duistere - Hongaarse literatuur. Esterházy is in Hongarije voor zijn eigen generatie een cultfiguur geworden.
Zijn teksten verbinden persoonlijke belevenissen met algemene beschouwingen. Het lot van zijn familie heeft bijgedragen aan zijn succes. Zo kwam kort na de publicatie van 'Harmonia Caelestis' (2000), dat als zijn belangrijkste werk wordt beschouwd, en een roman is over de geschiedenis van zijn familie en in het bijzonder die van zijn vader, tot zijn ontsteltenis aan het licht, via de staatsarchieven, dat zijn vader jarenlang als informant voor de Hongaarse geheime politie had gewerkt, en dat hij talloze rapporten had geschreven over vrienden en kennissen. Erger nog: hij had zelfs zijn eigen zoon bespioneerd. Op basis van deze onthullingen schreef de auteur later het boek 'Javított kiadás' (Verbeterde editie - 2001).

Op 10 oktober 2004 heeft Esterházy Péter in de Pauluskerk in Frankfurt de Vredesprijs van de Frankfurter Buchmesse in ontvangst genomen. Hij kreeg de prijs voor zijn 'literaire begeleiding van de veranderingen in Oost-Europa' en wegens de 'scherpzinnige stem van een generatie die geboren werd in het spoor van destructie'. De onderscheiding, waaraan een bedrag van 15.000 euro is verbonden, geldt als een van de belangrijkste Duitse cultuurprijzen.
Twee jaar later ontving hij ook nog de Prima Primissima Award.


'Harmonia Caelestis'	'Javított kiadás' Verbeterde Uitgave.	The Glance of Countess Hahn-Hahn (Down the Danube)


Helping Verbs of the Heart.	Ksiega Hrabala.	A szabadság nehéz mámora.


'Utazás a tizenhatos mélyére' uit 2006...	...de vertaling naar het Duits als 'Deutschlandreise im Strafraum'...	...en de vertaling naar het Nederlands als 'Reis naar het einde van het strafschopgebied'

Niet West-Duitsland maar Hongarije won met 3-2...

Wat zou er gebeurd zijn mocht het doelpunt van Puskás niet afgekeurd zijn wegens onterecht buitenspel en indien Lantos zich had gebukt bij het derde Duitse doelpunt?..
Hongarije zou met 3-2 de finale van het WK 1954 in Bern gewonnen hebben, de politieke ontevredenheid in Hongarije nam geen duidelijke vorm meer aan, de dictatuur versterkte zich, de revolutie van 1956 bleef uit... En bij de Duitsers stokte het Wirtschaftswunder, de Amerikanen hadden er ook geen zin meer in en lieten de Russen van heel Duitsland één DDR maken en de Berlijnse muur hoefde niet opgetrokken te worden...

Péter Esterházy, telg uit een oud Hongaars adelijk geslacht, laat zijn gedachten vrije gang op zijn eigen humoristische, maar goed doordachte wijze.
Met zijn werk uit 1979 'Termelési-regény' schiep Esterházy volgens kenners een geheel nieuwe literaire humor, die wij ook in dit werk opnieuw kunnen apprecieren.

'Reis naar het einde van het strafschopgebied', prachtig vertaald naar het Nederlands door Edwin van Schie, gaat uit van de ingebakken liefde voor de voetbalsport van de schrijver. Zijn vader speelde al voetbal - volgens zijn zonen rampzalig slecht - en ook zijn drie broers voetbalden, maar zij dan keurig in een team bij een club. Zijn jongste broer, Márton, bracht het tot profvoetballer en 29-voudig Hongaars voetbalinternational.
Op zijn eigen manier pent Péter Esterházy zijn herinneringen en beschouwingen neer, zonder andere visiepunten, zoals politieke of filosofische bedenkingen, uit de weg te gaan, om daardoor een meer completer beeld te kunnen krijgen.

Zichzelf een destijds 'goed voetballer in vierde afdeling' noemend, bespreekt Esterházy alle directe en indirecte aspecten van het voetbal en alles wat daarrond beweegt. Hij doet dit in de marge van een reportagereis naar Duitsland. "Ik ben nooit toeschouwer geworden, maar altijd speler gebleven" zegt Péter "Als ik een wedstrijd bekijk (...) zit ik er altijd middenin".

'Reis naar het einde van het strafschopgebied' is een enig boek over 's schrijvers sportieve interesse bij het voetbalgebeuren in zijn leven.

Vertalingen naar het Nederlands :

* De hulpwerkwoorden van het hart (Originele titel: A szív segédigéi ) - Amsterdam: Prometheus, 1991
* Kleine Hongaarse pornografie (Originele titel: Kis magyar pornográfia) - Amsterdam: Prometheus, 1992
* Een vrouw (Originele titel: Egy no) - Amsterdam: De Arbeiderspers, 1996
* Stroomafwaarts langs de Donau - De Arbeiderspers, 2002
* Harmonia Caelestis - De Arbeiderspers, 2002
* Verbeterde Editie (Originele titel: Javított kiadás) - De Arbeiderspers, 2004
* Reis naar het einde van het strafschopgebied (Utazás a tizenhatos mélyére) - De Arbeiderspers, 2007


Esterházy Péter, wat jonger.	Karikatuur van Esterházy Péter. (http://tonio.uw.hu/sportolok.html)	Esterházy Péter, recenter.

Op donderdag 14 juli 2016 overleed Esterházy Péter tengevolge van alvleesklierkanker, een ziekte waarvan hij in oktober vorig jaar bekend maakte dat hij daaraan leed. Esterházy’s ziekte diende als inspiratie voor zijn laatste boek, 'A bünös' (De Schuldige), dat een half jaar geleden verscheen. Vorige maand opende Esterhazy nog de boekenbeurs van Budapest, waar hij dat boek nog voorstelde.
Hij werd 66 jaar oud.

Esterházy Péter overleden op 14 juli 2016.